کاخ کلات، معروف به "قصر خورشید"، یکی از زیباترین و مهمترین آثار معماری تاریخی در شهر مشهد قرار دارد. این کاخ با نام محلی "کلاهتاج" نیز شناخته میشود و به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و تاریخی این شهر مقدس در ایران به شمار میآید.
کاخ کلات در وسط یک باغ بزرگ با ترتیبات باغهای ایرانی قدیمی احاطه شده است و میتوان آن را یک مثال زیبا از معماری باغهای ایرانی در دورههای مختلف تلقی کرد. این کاخ در زمان افشاریه بر روی بنای قدیمی ساخته شده و با تلفیق معماری ایرانی و هندوستانی به وجود آمده است.
کاخ کلات به سه طبقه تقسیم میشود: طبقه زیرزمین، همکف و بالای همکف. در طبقه زیرزمین، سردابهای با هشت فضای بهم پیوسته وجود دارد که پیرامون آن سازههای دیگر قرار دارند. در همکف کاخ، فضاها و اتاقهای مختلفی با تزئینات زیبا قرار دارد که به محل اقامت و نگهداری جواهرات و غنایم جنگی حاصل از جهانگشاییهای نادرشاه افشار اختصاص داشته است. از طریق پلکانهایی به بالای همکف میتوان رسید که در اینجا اتاقکها و ایوانهای زیبا با تزئینات شگفتانگیز قرار دارد.
نمای بیرونی کاخ کلات با سنگهای خورشیدی و تزئینات حجاری به وجود آمده است. نقوش گلدانهایی با شاخ و برگ، میوههای غیربومی گرمسیری، پرندگان متعدد و نقاشیهای گچ بری و طلاکاری درون کاخ به زیبایی و ثروت زیارتگاه را نشان میدهد. اتاقها و ایوانها نیز با آثار هنری و تزئینات زیبایی مزین شدهاند.
کاخ کلات یکی از جاذبههای مهم گردشگری در مشهد و ایران به شمار میآید و به عنوان یک میراث فرهنگی و تاریخی مهم در این منطقه محسوب میشود. امروزه این کاخ به عنوان موزه بازدیدکنندگان را به سوی فرهنگ و تاریخ منطقه و همچنین زیباییهای معماری ایرانی دورانهای گذشته سوق میدهد.